ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ 02,ਜੁਲਾਈ (ਸਾਰਾ ਯਹਾਂ/ਬਿਊਰੋ ਰਿਪੋਰਟ): ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਾਤ ਕਾਰਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਪੱਧਰ (ਭਾਵ 9ਵੀਂ ਤੇ 10ਵੀਂ ਜਮਾਤ) ‘ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਧਵਾਟੇ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ 17% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉੱਚ-ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ (ਛੇਵੀਂ ਤੋਂ ਅੱਠਵੀਂ) ਤੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1.8% ਤੇ 1.5% ਹੈ।
ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਵਧੇਰੇ ਛੱਡਦੇ ਪੜ੍ਹਾਈ
ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ, ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੂਨੀਅਰ ਕਲਾਸਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਤਾਜ਼ਾ ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਪਲੱਸ ਜਾਂ ਯੂਡੀਐਸਈ + 2019-20 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਗਪਗ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਤਾਂ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
19 ਰਾਜਾਂ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਛੱਡੀ ਜਾਂਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ
ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਤੋਂ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ 19 ਰਾਜ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ (9ਵੀਂ ਤੇ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ) ਵਿੱਚ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਟ (17.3%) ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ, ਸਿੱਕਮ, ਨਾਗਾਲੈਂਡ, ਮੇਘਾਲਿਆ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਅਸਾਮ ਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ 25% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਹ ਚਾਰ ਰਾਜ ਹਨ ਜਿੱਥੋਂ ਦੇ 30 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਧਵਾਟੇ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕੇ ’ਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਧਵਾਟੇ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ 20% ਤੋਂ ਵੱਧ
ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਧਵਾਟੇ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ 20% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਲ (ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ -1.5%), 10% ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਧਵਾਟੇ ਛੱਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵਾਲੇ ਰਾਜ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ (9.5%), ਕੇਰਲ (8%), ਮਣੀਪੁਰ (9.6%), ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ (9.6%) ਤੇ ਉਤਰਾਖੰਡ (9.8) ਹਨ %) ਹਨ।
ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਘੱਟ ਛੱਡਦੇ ਪੜ੍ਹਾਈ
ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਹ ਉਹ ਰਾਜ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਦਰ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਪੰਜਾਬ, ਮਨੀਪੁਰ ਤੇ ਕੇਰਲ ਵਿਚ 90% ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਦਰ ਹੈ। ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲੋਂ 2% ਘੱਟ ਕੁੜੀਆਂ ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ ਅਧਵਾਟੇ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਜ਼ੀਰੋ ਡਰਾਪ ਆਉਟ ਦਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਆਸਾਮ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ (35.2) ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ।
