ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ/ਲੰਡਨ 27,ਫ਼ਰਵਰੀ (ਸਾਰਾ ਯਹਾਂ/ਬਿਊਰੋ ਨਿਊਜ਼): ਯੂਕਰੇਨ (Ukraine) ‘ਤੇ ਰੂਸੀ ਹਮਲੇ (Russian Invasion) ਖਿਲਾਫ ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਰੂਸੀ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਗਲੋਬਲ ਵਿੱਤੀ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (Global Finance Payment System) ‘SWIFT’ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਤੇ ਰੂਸੀ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਉੱਪਰ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ, ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਇਟਲੀ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਂਝੇ ਬਿਆਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਰੂਸੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਤੇ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
SWIFT ਕੀ ਹੈ?
The Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (SWIFT) ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੈਂਕਿੰਗ ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਸੇਵਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 11,000 ਬੈਂਕਾਂ ਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਆਲਮੀ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੂਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਹੈ।
SWIFT ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1973 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਬਾਦਲੇ ਨੂੰ ਖੁਦ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲਦਾ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਜੋ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਕਸ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਤੇ ਸਸਤੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੈਲਜੀਅਮ ਅਧਾਰਤ ਗੈਰ-ਸੂਚੀਬੱਧ ਫਰਮ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕੋਆਪਰੇਟਿਵ ਹੈ ਜੋ ਨਿਰਪੱਖ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
SWIFT ਕੀ ਕਰਦੀ ਹੈ?
ਬੈਂਕ SWIFT ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿਉਚੁਅਲ ਫੰਡ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ, ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਤੇ ਸੰਪਤੀਆਂ ਲਈ ਆਰਡਰ ਖਰੀਦਣ ਤੇ ਵੇਚਣ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।
200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 11,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ SWIFT ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿੱਤੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿੱਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਵਿੱਤ ਪੋਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਹੀ ਹੈ।
ਰੂਸ ਵਿੱਚ SWIFT ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਕੌਣ ਹੈ?
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਘ ਰੌਸਵਿਫਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਲਗਪਗ 300 ਰੂਸੀ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਯਾਨੀ ਰੂਸ ਦੇ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿੱਤੀ ਅਦਾਰੇ SWIFT ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ।
ਰੂਸ ਕੋਲ ਆਪਣਾ ਘਰੇਲੂ ਵਿੱਤੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਲਈ SPFS System ਤੇ ਕਾਰਡ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਲਈ ਮੀਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀਜ਼ਾ (Mir System) ਤੇ ਮਾਸਟਰਕਾਰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ।
SWIFT ਤੋਂ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਪਾਬੰਦੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰੂਸ ਆਪਣੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇਲ ਤੇ ਗੈਸ ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਹੈ।
ਰੂਸੀ ਬੈਂਕਾਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਨਵੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ “ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹਨ ਕਿ ਚੋਣਵੇਂ ਰੂਸੀ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ SWIFT ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਹਟਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ।“
ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ “ਦੂਜਾ, ਅਸੀਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਵਾਲੇ ਉਪਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹਾਂ ਜੋ ‘ਰਸ਼ੀਅਨ ਸੈਂਟਰਲ ਬੈਂਕ’ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਭੰਡਾਰ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਾ ਹੋਣ।”
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਈਯੂ) ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਵਿਫਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਰੂਸ ਦੇ ਵਾਪਸੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਸਹਿਮਤੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤੇਲ ਤੇ ਗੈਸ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰੇਗਾ।
